Babarrun zuria
Babarrunak fekulazko hazi heldu eta lehorrak dira, Phaseolus generoko landare lekadunetan hazten diren leketatik ateratakoak. Baina beste mota batzuetako landareak ere badira, Vigna, Dolichos eta Canavalia bezalako generoei dagozkienak. Jatorriaren arabera, izendapen desberdina ematen zaie; Espainian esaterako jatorrizko eskualdearen arabera izen desberdina jasotzen dute: fréjoles, fabes, mongetes, bajocas, pochas edo caparrones.
Babarrun arruntak Latinoamerikan du jatorria eta bertan bi jatorri-gune esleitzen zaizkio: Mexiko-Erdialdeko Amerika eta Peru-Ekuador-Bolivia.
Greziarrek eta erromatarrek Europan babarrunaren antzeko espezie bat ezagutzen bazuten ere, ia ziurtasun osoz esan daiteke babarruna Amerikatik ekarri zela kontinente honetara XVI. mendean. Gaur egun, babarruna oso zabalduta dago eskualde tropikal, subtropikal eta epeletan eta Latinoamerikako eta Afrikako toki ezberdinetako lekale garrantzitsuena da.
Babarrunen landareek barazki gisa kontsumitzen diren leka berdeak emateaz gain, hazi helduak ere ematen dituzte eta hauek lekale gisa kontsumitu izan ohi dira.
Horietatik nagusienetako bat babarrun arrunta da (Phaseolus vulgaris), azaleko kolorea aldakorra izaten da (gorria, beltza edo zuria) eta giltzurrun forma du. Gehien zabalduta dagoena da eta merkatuan askotariko barietateak daude: babarrun zuri biribila, mamitsua, lisatua eta El Barco-ko babarrun handia. Hautatutako babarrun luzea Leongo lurretan ekoizten da ia esklusiboki.
Babarrunak aberatsak dira zuntz, folato, potasio eta burdinatan (animalia-jatorriko elikagaietatik eskuratzen duguna baino nekezago xurgatzen da), baina babarrunen funtsezko osagaia karbohidratoak dira. Horrez gain, landare-jatorriko proteina ugari ematen dituzte, nahiz eta hauek animalia-jatorria dutenak baino kalitate kaxkarragoa duten, ez baitute nahitaezkoa den aminoazido bat (metionina). Babarrunak plater berean arroza bezalako zerealekin konbinatzen baditugu, ordea, animalia-jatorria duen beste edozein elikagaiena bezain proteina osoa eskuratuko genuke.
-
Plater mota
- Zukuak, irabiatuak eta freskagarriak
- Garagardoak
- Koktelak
- Pintxoak
- Otartekoak eta andwichak
- Azkenburukoa
- Hegaztiak
- Ogia eta opilgintza
- Plater bakarra
- Okelak
- Entsaladak
- Pizzak, enpanada
- Itsaskiena
- Pastak
- Gozokiak
- Izozkiak eta Sorbeteak
- Gosariak eta brunch
- Zopak eta Kremak
- Kafeak, txokolateak eta infusioak
- Lekaleak
- Hanburgesak
- Arraina
- Arrozak
- Berdurak eta barazkiak
- Arrautzak
- Gaztaiak
- Enpanadak
- Likore
- Aperitiboak eta kanapeak
-
Sukaldaritza mota
- Sukaldaritza peruarra
- Arabiar sukaldaritza
- Sukaldaritza mexikarra
- Sukaldaritza amerikarra
- Sukaldaritza europarra
- Bostgarren gama sukaldaritza
- Entomofagia (intsektuak)
- Hego Amerikako sukaldaritza
- Sukaldaritza asiarra
- Glutenik gabeko sukaldaritza
- Euskal sukaldaritza
- Sukaldaritza beganoa
- Sukaldaritza frantsesa
- Sukaldaritza italiarra
- Tenperatura
- Osagarriak
- Kontserbatzeko teknika
- Esne jatorria
- Tipo de leche
- Jatorri-izena
- Raza
- Textura
- Koagulazioa
- Ondura
- Forma
-
Edari uztartzea
- Cava
- Cava brut nature
- Cerveza rubia
- Zuri lehorra barrikan ondutua
- Bougogne passetoutgrains
- Garagardo lodia
- Champagne
- Cotes de Rousillon
- Creams suaves
- Fino
- Garnatxa
- Graves
- Jerez lehorra
- Graduazio altuko garagardoa
- Zuri azidoa eta gaztea
- Zuri goxoa
- Artisau garagardoa
- Freskoa eta gaztea
- Manzanilla de Jerez
- Maury
- Likore goxoa
- Mistela
- Moscatel
- Usaintsu lehorra
- Sidra uxuala
- Red pale
- Gorri
- Sautemes
- Sidra
- Stout
- Beltz erdi ondua
- Beltz gaztea, fruta-gustukoa eta usaintsua
- Erreserba beltza
- Ontze gabeko beltza
- Tokay
- Zuri arina
- Manzanilla
- Merlot
- Pinot Noir
- Gorri sendoa
- Beltz gozoak
- Beltz zahar eta trinkoa
- Fruta-gustuko zuria
- Gaztea
- Barrikan hartzitutako zuria
- Gorpuzdun garagardoa
- Indartua
-
Maridaje comida
- Sandwich
- Entsalada ongailua
- Kanape
- Entsaladak
- Egin gabeko barazkiak
- Fruta
- Fruta lehorrak
- Fruitu lehorrak
- Galleta salatuak
- Eztia
- Natxoak
- Zereal eta haziko ogiak
- Ogi integrala
- Ogi txuria
- Pasta freskua
- Pizza
- Irasagarra
- Konfiturak edo mermeladak
- Sopa
- Gazta mahaia
- Trufa beltzak
- Frutazko postreak
- Brasan edo planchan egindako haragia
- hamburgesa
- ogi txigortua
- Esnearen tratamendua
-
Sariak
- Garaile gorena ICA 2015
- Champion of Champios WCA
- Cincho de oro "Cheese Awards 2016"
- Pariseko nekazaritza orokor txapelketa
- "Fira de Sant Ermengol de la Seu d’Urgell" txapelketa, 2019 an
- Zapaldutako ardi gazten irabazlea
- WCA 2016 irabazlea
- International Cheese Awards 2011
- Brontzezko domina WCA 2009an
- Gourmet Quesos 2019 ketuko kategoriko urrezko domina
- Internacional Cheese Awards 2019ko urrezko domina
- WCA 2016ko urrezko domina
- Salón Gourmet 2015ko gazta hoberena
- Espainiako gaztarik hoberena Agrikultura Ministerioko 2013ko txapelketan
- Gazta hoberena 2017ko WCAn
- Zilarra Internatioal Cheese Awards 2011
- Zilarra WCA 2010
- SuperGold WCA 2013
- Porcentaje graso
- Lugar de producción
- Sasoiko platerrak
-
- Arrainak
- Arrainen ebakerak
- Arrautzak eta eratorriak
- Barazkiak, frutak, tuberkuluak eta algak
- Barazkien ebakerak
- Belar usaintsuak
- Edariak
- Errailak
- Esnea, esne-gaina eta esnekiak
- Fruitu lehorrak
- Haragiak
- Haragien ebakerak
- Haragi-produktuak, gazituak, ontzutuak eta fianbreak
- Hegaztiak
- Intsektuak
- Itsaskiak
- Koipe jangarriak eta ozpinak
- Kontserbak, ozpinetakoak eta eskabetxeak
- Lekaleak
- Lumadun ehizakia
- Ongailuak, espezieak eta gehigarriak
- Pastak, arrozak, irinak eta eratorriak
- Pastelgintza- eta okintza-produktuak
- Perretxikoak
- Sukaldeko eta gozotegiko materiala
- Sukaldeko eta gozotegiko teknikak
- Ugaztun ehizakia
- zerbitzuko materiala
- Zerbitzuko teknikak
- Zerealak